Οι προσφυγές με κριτήριο την προσβαλλόμενη πράξη και το περιεχόμενο διακρίνονται σε:
- Προσφυγή με αίτημα την ακύρωση όρου ή ολόκληρης της διακήρυξης
- Προσφυγή κατά της απόρριψης της προσφοράς του προσφεύγοντος
- Προσφυγή κατά της μη απόρριψης προσφοράς ανταγωνιστή
- Προσφυγή κατά της απόρριψης της προσφοράς προσφεύγοντος και μη απόρριψης της προσφοράς ανταγωνιστή
- Προσφυγή κατά της βαθμολογίας
- Προσφυγή κατά επιβολής ποινής (όχι ενώπιον της ΕΑΔΗΣΥ)
Προσφυγή με αίτημα την ακύρωση όρου ή ολόκληρης της διακήρυξης
Οι οικονομικοί φορείς που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε δημόσιους διαγωνισμούς, αλλά εμποδίζονται από συγκεκριμένους όρους και/ή τεχνικές προδιαγραφές της διακήρυξης μπορούν να προσφύγουν κατά της διακήρυξης του διαγωνισμού.
Έχει κριθεί ότι είναι αντίθετοι με το Νόμο οι όροι της διακήρυξης αν:
- πλήττουν τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης μεταξύ των διαγωνιζομένων
- προσδιορίζεται το ζητούμενο προς προμήθεια προϊόν με χαρακτηριστικά που περιορίζουν δραματικά τον ανταγωνισμό
- δεν εξασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση και δημιουργούν αδικαιολόγητα εμπόδια στον ανταγωνισμό
- δεν διατυπώνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή στο διαγωνισμό
- απαιτούνται χαρακτηριστικά που ευνοούν ορισμένες επιχειρήσεις ή προϊόντα και αποκλείουν υποψηφίους αναδόχους, οι οποίοι υπό άλλη, ομοίως επαρκή για τη διασφάλιση της απαιτούμενης καταλληλότητας, διατύπωση, θα μετείχαν, τονώνοντας ούτως τον ανταγωνισμό
- παραβιάζονται οι αρχές της ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης των διακρίσεων, καθώς και της αρχής της αναλογικότητας
- τα ζητούμενα τεχνικά χαρακτηριστικά δεν συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης
- δεν καθορίζονται οι ελάχιστες απαιτήσεις και οι τεθείσες προδιαγραφές υπερβαίνουν τις πραγματικές ανάγκες της υπό ανάθεση σύμβασης
- δεν προβλέπεται η δυνατότητα για προσφορά προϊόντος που θα επιτυγχάνει ισοδύναμο αποτέλεσμα
Αντίθετα δεν γίνονται δεκτοί λόγοι κατά των προδιαγραφών όταν:
- ζητείται η τροποποίηση κάποιου όρου και όχι η ακύρωση του
- αμφισβητείται η σκοπιμότητα της θέσπισής τους
- όταν ελλείπει το έννομο συμφέρον
- ο οικονομικός φορέας δεν συμμετέχει στον διαγωνισμό και δεν προβάλλει ότι οι προσβαλλόμενοι λόγοι αποκλείουν ή καθιστούν ουσιωδώς δυσχερή τη συμμετοχή του
- επιχειρείται να προδιαγραφούν οι όροι σύμφωνα με τις ανάγκες και την εμπορική πολιτική του προσφεύγοντος
- δεν κατονομάζεται το προϊόν και ο κατασκευαστικός οίκος που ευνοείται από όρο που χαρακτηρίζεται φωτογραφικός
- οι προδιαγραφές απλά περιορίζουν τον κύκλο των δυνάμενων να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό προσώπων (ακόμα και αν κατ’ αποτέλεσμα μόνο ένας οικονομικός φορέας ή ένα προϊόν δύναται να μετάσχει στο διαγωνισμό) αν δεν προσβάλλονται οι αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και του αποτελεσματικού ανταγωνισμού
- δεν αποδεικνύονται οι προσβαλλόμενοι ισχυρισμοί περί φωτογραφικού όρου, μη αναγκαιότητας κλπ από μελέτες, τεχνικά φυλλάδια κλπ
Οι οικονομικοί φορείς, όταν προσβάλλουν την διακήρυξη του διαγωνισμού έχουν δύο επιλογές:
Να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό με επιφύλαξη για τους προσβαλλομένους όρους ή
Να μην καταθέσουν προσφορά ισχυριζόμενοι ότι οι προσβαλλόμενοι όροι αποκλείουν ή καθιστούν ουσιωδώς δυσχερή την συμμετοχή του στο διαγωνισμό.
Προσφυγή κατά της απόρριψης της προσφοράς του προσφεύγοντος
Οι οικονομικοί φορείς μπορούν να προσφύγουν κατά της απόφασης της αναθέτουσας αρχής με την οποία απορρίφθηκε η προσφορά τους. Με την προσφυγή πρέπει να προσβάλλονται όλοι οι λόγοι απόρριψης της προσφοράς
Προσφυγή κατά της μη απόρριψης προσφοράς ανταγωνιστή
Οι οικονομικοί φορείς μπορούν να προσφύγουν κατά της απόφασης της αναθέτουσας αρχής, η οποία παρανόμως έκανε δεκτή προσφορά ανταγωνιστή ή ανταγωνιστών, παρά το γεγονός ότι συνέτρεχε λόγος απόρριψης της προσφοράς του/των.
Προσφυγή κατά της απόρριψης της προσφοράς προσφεύγοντος και ταυτόχρονα μη απόρριψης της προσφοράς ανταγωνιστή
Ο οικονομικός φορέας που θεωρεί ότι η προσφορά του απορρίφθηκε παρανόμως ενώ δεν απορρίφθηκε προσφορά άλλου συμμετέχοντος παρότι συνέτρεχαν λόγοι αποκλεισμού της μπορεί στην προσφυγή του να περιλάβει ταυτόχρονα αίτημα ακύρωσης της προσβαλλομένης και για τους δύο λόγους. Ειδικότερα:
ΑΡΧΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΜΕΤΡΟΥ ΚΡΙΣΗΣ. Ο διαγωνιζόμενος, ο οποίος νομίμως αποκλείεται από διαγωνισμό, δεν είχε καταρχήν, έννομο συμφέρον να αμφισβητήσει τη νομιμότητα της συμμετοχής άλλου διαγωνιζόμενου, δοθέντος ότι με τον αποκλεισμό του καθίσταται, ως προς το διαγωνισμό αυτό, τρίτος. Κατ’ εξαίρεση, και προς διασφάλιση της αρχής του ενιαίου μέτρου κρίσης, ο προσφεύγων προβάλλει με έννομο συμφέρον ισχυρισμούς αναφερόμενους αποκλειστικώς στην αποδοχή της συμμετοχής του παρεμβαίνοντος, αν κριθεί ότι επικαλείται τη συνδρομή λόγου αποκλεισμού ίδιου με εκείνου που αποτέλεσε την αιτιολογία αποκλεισμού του.
ΕΝΝΟΜΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΜΗ ΟΡΙΣΤΙΚΩΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΘΕΝΤΟΣ. Με την νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας (τελευταία η απόφαση Ολ. Επιτρ. Αναστ. ΣτΕ 235/2019), κρίθηκε ότι ο μη οριστικώς αποκλεισθείς διαγωνιζόμενος έχει έννομο συμφέρον να επιδιώξει τον αποκλεισμό ανταγωνιστών του και τη ματαίωση της αναθέσεως της συμβάσεως όταν με μία πράξη (ή δύο ταυτόχρονα εκδοθείσες) απορρίπτεται η προσφορά του και γίνονται δεκτές οι προσφορές των άλλων διαγωνιζόμενων.
Οριστικώς αποκλεισθείς θεωρείται ο διαγωνιζόμενος, ο οποίος είτε δεν εστράφη κατά της πράξης αποκλεισμού του (περίπτωση προς την οποία εξομοιώνεται και η εκ των υστέρων υποβολή παραίτησης από την τυχόν ασκηθείσα προδικαστική προσφυγή ή το ασκηθέν ένδικο βοήθημα), είτε εστράφη μεν κατ’ αυτής, πλην ο αποκλεισμός του κατέστη οριστικός με την δημοσίευση απορριπτικής απόφασης επί αιτήσεως ακυρώσεώς του, η οποία, κατ’ αυτόν τον τρόπο, περιεβλήθη την ισχύ δεδικασμένου.
Οριστικώς αποκλεισθείς δεν θεωρείται, αντιθέτως, ο διαγωνιζόμενος του οποίου η προδικαστική προσφυγή απερρίφθη μεν με απόφαση της ΑΕΠΠ, πλην δεν έχει παρέλθει η προθεσμία για την άσκηση κατ’ αυτής αιτήσεως ακυρώσεως ή αιτήσεως αναστολής του άρθρου 372 του ν. 4412/2016.
Μη οριστικώς αποκλεισθείς δεν θεωρείται, περαιτέρω, ο διαγωνιζόμενος, του οποίου αίτηση για την αναστολή της απορριπτικής της προδικαστικής του προσφυγής απόφασης της ΑΕΠΠ απερρίφθη, καθ’ ον χρόνο δεν έχει απωλέσει το δικαίωμα να ασκήσει κατά της πράξης αυτής αίτηση ακυρώσεως και δεν έχει δημοσιευθεί οριστική απόφαση απορριπτική τυχόν ασκηθείσης αιτήσεως ακυρώσεως.
Προκειμένου, εξάλλου, να αναγνωρισθεί σε μη οριστικώς αποκλεισθέντα διαγωνιζόμενο έννομο συμφέρον για την άσκηση αποτελεσματικής προσφυγής κατά της απόφασης περί αποδοχής της προσφοράς των λοιπών συνδιαγωνιζομένων του και περί αναθέσεως σε κάποιον εξ αυτών της σύμβασης, απαιτείται, επιπλέον, η τυχόν αποδοχή της προσφυγής του, κατά το μέρος αυτό, να μην οδηγεί σε οριστική ματαίωση του διαγωνισμού, σε αδυναμία, δηλαδή, επαναπροκήρυξής του, αλλά, αντιθέτως, να αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο κίνησης νέας διαδικασίας για την ανάθεση της σύμβασης.
Αναγνωρίζεται, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στον διαγωνιζόμενο που αποκλείσθηκε και προσέβαλε επικαίρως μεν, πλην ανεπιτυχώς, τον αποκλεισμό του, έννομο συμφέρον να επιδιώξει δικαστικώς τον αποκλεισμό των ανταγωνιστών του και, κατ’ αποτέλεσμα, την ματαίωση της ανάθεσης σε κάποιον από αυτούς της σύμβασης, ως τέτοιας νοουμένης όχι μόνον της σύμβασης, στη σύναψη της οποίας καταλήγει η προς ματαίωση διαγωνιστική διαδικασία, αλλά και της σύμβασης, στην οποία θα καταλήξει ενδεχόμενη κίνηση νέας διαγωνιστικής διαδικασίας, υπό την προϋπόθεση ότι το αντικείμενο της νεότερης σύμβασης θα είναι, κατά τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του, όμοιο με αυτό της αρχικής και ότι ο αποκλεισθείς θα μπορούσε να έχει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για τη συμμετοχή του στην εν λόγω νέα διαγωνιστική διαδικασία.
Πέραν τούτων, για την αναγνώριση του εννόμου συμφέροντος του μη οριστικώς αποκλεισθέντος, δεν απαιτείται η διεξαγωγή της διαγωνιστικής διαδικασίας σε ένα και μόνον στάδιο, που καταλήγει στην έκδοση μόνον μίας (κατακυρωτικής) πράξης του αναθέτοντος φορέα. Αδιάφορο, από της εξεταζομένης απόψεως, είναι, περαιτέρω, και το στάδιο, στο οποίο κατά την εθνική νομοθεσία εχώρησε ο αποκλεισμός, αφού σε όλα τα στάδια των διαγωνισμών για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων συντρέχει ο αυτός δικαιολογητικός λόγος θεμελίωσης του εννόμου συμφέροντος, ήτοι η προσδοκία να αναλάβει ο ενδιαφερόμενος το αντικείμενο της σύμβασης και όχι να του ανατεθεί, ειδικώς, η βάσει της επίμαχης διαδικασίας, σύμβαση. Προϋπόθεση, ωστόσο, για την θεμελίωση του εννόμου συμφέροντος του αποκλεισθέντος, στις περιπτώσεις αυτές, παραμένει το επίκαιρο της αμφισβήτησης της νομιμότητας του αποκλεισμού του, δεδομένου ότι, άλλως, ο διαγωνιζόμενος θα μετέπιπτε στην κατάσταση του οριστικώς αποκλεισθέντος. Στερείται, ως εκ τούτου, εννόμου συμφέροντος να προσβάλει πράξεις επόμενων σταδίων της διαγωνιστικής διαδικασίας μόνο ο διαγωνιζόμενος, ο οποίος δεν αμφισβήτησε επικαίρως τον αποκλεισμό του, όπως, εξ άλλου, και ο διαγωνιζόμενος του οποίου ο αποκλεισμός κατέστη οριστικός προ της ασκήσεως της προσφυγής του κατά της συμμετοχής άλλων διαγωνιζομένων, με την απόρριψη της στρεφόμενης κατά του αποκλεισμού του αιτήσεως ακυρώσεως.
Αδιάφορος, τέλος, για την θεμελίωση του εννόμου συμφέροντος του αποκλεισθέντος είναι ο αριθμός των συνδιαγωνιζομένων του, ο αποκλεισθείς, ωστόσο, πρέπει, προκειμένου να είναι κατ’ αρχήν λυσιτελής η προβολή των σχετικών αιτιάσεων, να πλήττει την συμμετοχή απάντων ανεξαιρέτως των συνδιαγωνιζομένων του στα επόμενα στάδια της διαδικασίας ανάθεσης της σύμβασης.
Προσφυγή κατά της βαθμολογίας
Όταν ο διαγωνισμός διενεργείται με κριτήριο την συμφερότερη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας τιμής οι προσφορές των συμμετεχόντων λαμβάνουν βαθμολογία από 100-120.
Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ορίσει στα έγγραφα της σύμβασης μεγαλύτερο περιθώριο διακύμανσης έως 150 βαθμούς.
Ο αναθέτων φορέας διευκρινίζει στα έγγραφα της σύμβασης τη σχετική στάθμιση που προσδίδει σε καθένα από τα κριτήρια που έχουν επιλεγεί για τον προσδιορισμό της βαθμολογίας.
Ο οικονομικός φορέας που θεωρεί ότι η προσφορά του αδικήθηκε ή/και ότι η προσφορά συνδιαγωνιζομένου ευνοήθηκε κατά την βαθμολόγηση, μπορεί να προσφύγει κατά της απόφασης της αναθέτουσας αρχής.
Η προσφυγή στρέφεται κατά της απόφασης , όταν:
- Ο προσφεύγων θεωρεί ότι προσφορά του υπερκαλύπτει τους όρους του κριτηρίου και πρέπει να λάβει βαθμολογία ανώτερη του 100.
- Ο προσφεύγων θεωρεί ότι ανταγωνιστής του έλαβε βαθμολογία ανώτερη του 100 ενώ δεν υπερκαλύπτει το κριτήριο ή το υπερκαλύπτει λιγότερο και έπρεπε να λάβει μικρότερη βαθμολογία
Προσφυγή κατά επιβολής ποινής
ΠΡΟΣΟΧΗ δεν ασκείται ενώπιον της ΕΑΔΗΣΥ
Ο ανάδοχος κατά των αποφάσεων που επιβάλλουν σε βάρος του κυρώσεις μπορεί να ασκήσει προσφυγή για λόγους νομιμότητας και ουσίας.
Η προσφυγή ασκείται ενώπιον του φορέα που εκτελεί τη σύμβαση.
Η προθεσμία άσκησης της προσφυγής είναι ανατρεπτική και είναι τριάντα (30) ημέρες από την ημερομηνία της κοινοποίησης ή της πλήρους γνώσης της σχετικής απόφασης.
Η εμπρόθεσμη άσκηση της προσφυγής αναστέλλει τις επιβαλλόμενες κυρώσεις.
Επί της προσφυγής αποφασίζει η αναθέτουσα αρχή εντός προθεσμίας τριάντα (30) ημερών από την άσκησή της, άλλως θεωρείται ως σιωπηρώς απορριφθείσα.
Κατά της απόφασης αυτής δεν χωρεί η άσκηση άλλης οποιασδήποτε φύσης διοικητικής προσφυγής.
Αν κατά της απόφασης που επιβάλλει κυρώσεις δεν ασκηθεί εμπρόθεσμα η προσφυγή ή αν απορριφθεί αυτή από το αποφαινόμενο αρμοδίως όργανο, η απόφαση καθίσταται οριστική.
Αν ασκηθεί εμπρόθεσμα προσφυγή, αναστέλλονται οι συνέπειες της απόφασης μέχρι αυτή να οριστικοποιηθεί.